Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, không gian xanh như công viên, rừng và núi, cũng như các khu vực gần biển, hồ và sông, đều có tác động tích cực đến sức khỏe tinh thần và thể chất. Báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới về "Không gian xanh và Sức khỏe tinh thần" khẳng định rằng thời gian dành cho thiên nhiên, kể cả trong đô thị hay ngoại ô, cải thiện tâm trạng, khả năng tư duy và sức khỏe tâm thần.

Sam Delaney, một nhà văn sống ở London, bị rối loạn lo âu và stress mãn tính khi phải đối mặt với gánh nặng mưu sinh cùng khoản nợ thế chấp. Để giải quyết tình trạng căng thẳng, anh làm theo lời khuyên của người bạn là Gary Evans, một chuyên gia về phương pháp trị liệu tắm rừng. Đó là việc kết hợp chánh niệm và thiền định khi đắm mình trong không gian thiên nhiên, giúp cải thiện tâm trạng và các vấn đề sức khỏe thể chất. Sau khi dành mỗi buổi một tuần đắm mình trong không gian của cây xanh, hồ nước, những cơn gió trong lành, lắng nghe tiếng chim hót và tiếng gió xào xạc, Delaney đã giảm dần chứng lo âu mãn tính, tinh thần cũng như thể chất mạnh mẽ, dẻo dai hơn.

Patricia Hasbach, chuyên gia tâm lý học, nhấn mạnh sự tiếp xúc với thiên nhiên giúp con người cảm nhận được mình là một phần của điều gì đó lớn lao hơn. Các nghiên cứu gần đây cũng cho thấy người sống trong môi trường xanh hoặc gần biển có tình trạng tinh thần tốt hơn. Những người thường xuyên tìm đến không gian xanh cho các hoạt động giải trí cảm thấy hạnh phúc hơn và ít phải đối mặt với các vấn đề tâm lý.

Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Occupational & Environmental Medicine cũng chỉ người ghé thăm không gian xanh ít nhất năm lần mỗi tuần có xu hướng sử dụng ít thuốc tâm thần, thuốc chống tăng huyết áp và thuốc chống hen suyễn hơn so với những người ít tiếp xúc với thiên nhiên. Như vậy, lợi ích từ việc gần gũi với thiên nhiên không chỉ giới hạn ở tinh thần mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất.

Thiên nhiên mang nhiều yếu tố có khả năng chữa lành

Thiên nhiên chứa đựng nhiều yếu tố có khả năng chữa lành. Ví dụ điển hình là phong tục "tắm rừng" của người Nhật, hay còn gọi là Shinrin-yoku, nghĩa là việc đi bộ chậm rãi trong rừng và hít thở phytoncides - những hợp chất thơm từ cây cối. Việc này giúp giảm huyết áp, chứng trầm cảm và nâng cao sức khỏe tâm thần. Một phân tích quốc tế cho thấy những người có sức khỏe tâm thần tốt thường dành thời gian ở các khu vực ven biển và thiên nhiên từ khi còn nhỏ. Nghiên cứu khác từ Wellington, New Zealand, chỉ ra rằng những người sống trong nhà có tầm nhìn ra không gian xanh nước có mức độ căng thẳng thấp hơn so với những ngôi nhà chỉ nhìn thấy không gian xanh.

Một nghiên cứu đăng tải trên tạp chí Frontiers in Psychology vào năm 2019 đã chỉ ra rằng, trẻ em sau những chuyến dạo bộ giữa lòng thiên nhiên thể hiện phản ứng nhanh nhẹn và sự tập trung vững vàng hơn so với khi họ di chuyển qua các khu vực đô thị. Không chỉ vậy, việc gắn bó với thiên nhiên còn mang lại "sự quyến rũ mềm mại", một trạng thái thoải mái không cần sự chú ý gắng gượng, cho phép tâm trí được tự do mơ mộng và suy tư. Trong vòng tay của thiên nhiên, con người thường tìm thấy không gian để suy ngẫm về những vấn đề tâm linh và ý nghĩa của cuộc sống. Điều này cũng gắn liền với giả thuyết sinh học, cho rằng nhu cầu kết nối với thiên nhiên và sự sống khác là bản năng cố hữu, giúp giải thích vì sao thiên nhiên lại có sức ảnh hưởng sâu sắc đến tâm hồn và thể chất của chúng ta.

Thiên nhiên đánh thức giác quan: Giảm căng thẳng, xua tan nỗi buồn

Môi trường tự nhiên tạo nên một bức tranh sống động không chỉ qua màu sắc mà còn qua hình dáng của các vật thể. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc ngắm nhìn các hình dạng tự nhiên như lá dương xỉ, hoa, đỉnh núi hoặc những con sóng, có thể kích thích hoạt động sóng alpha (được đo bằng điện não đồ, EEG) trong não. Đây là những sóng não liên quan đến trạng thái thư giãn nhưng vẫn giữ được sự tỉnh táo và tập trung, giúp con người cảm thấy bình yên và sáng suốt.

Hasbach, tác giả của cuốn sách "Grounded: Nhật ký hướng dẫn giúp bạn tái kết nối với sức mạnh của thiên nhiên và chính mình" chia sẻ rằng khi con người hòa mình vào thiên nhiên, họ thường chuyển sang một nhịp độ sống khác biệt. Sự chậm lại này là cơ hội để giác quan được đánh thức, cho phép họ đắm chìm trong mọi cảm xúc từ những gì họ quan sát, lắng nghe và cảm nhận, mang lại trạng thái hoàn toàn hiện hữu trong từng khoảnh khắc.

Amber Pearson, một chuyên gia về địa lý y tế, đã chỉ ra rằng con người có xu hướng kết nối các hình ảnh và âm thanh từ thiên nhiên với những nguồn lực sống còn, một liên kết có gốc rễ từ quá trình tiến hóa. Sự yên lặng bất thường của chim chóc thường là dấu hiệu cảnh báo về nguy cơ tiềm ẩn và bản năng của con người cho phép họ nhận thức được điều này.

Âm thanh từ thiên nhiên, như tiếng chim hót, tiếng gió thổi và dòng nước chảy, không chỉ là nhạc điệu êm dịu cho tai mà còn là bài hòa âm cho tâm hồn. Một nghiên cứu do Pearson thực hiện đã khám phá ra rằng những âm thanh này có liên quan mật thiết đến việc giảm bớt căng thẳng, xua tan nỗi buồn. Trong đó, tiếng nước chảy được tìm thấy có ảnh hưởng tích cực nhất đối với việc cải thiện tâm trạng, trong khi tiếng chim hót đóng vai trò quan trọng trong việc giảm căng thẳng và cảm giác phiền muộn.

Khi dành thời gian trong lòng thiên nhiên, điều đặc biệt không chỉ là những gì có mặt, mà còn là những gì vắng bóng: tiếng ồn và huyên náo. Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Environmental Research đã phân tích ảnh hưởng của việc tiếp xúc với không gian xanh đối với việc giảm lo âu và trầm cảm ở lứa tuổi từ 14 đến 24 tuổi. Phát hiện bất ngờ là sự yên tĩnh và khả năng phục hồi của không gian xanh giúp tăng cường sự tập trung và hạn chế suy nghĩ tiêu cực, từ đó giảm thiểu nguy cơ phát triển các rối loạn về lo âu và trầm cảm.

Trên một tầng giác quan khác, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc hít thở các hợp chất hữu cơ bay hơi như limonene và pinene trong không gian rừng cây có thể làm giảm mệt mỏi tinh thần, kích thích sự thư giãn và nâng cao hiệu suất nhận thức cũng như tâm trạng. Hoạt động ngoài trời như đi bộ, chạy bộ, đạp xe hoặc làm vườn, khi kết hợp với cảnh quan tự nhiên, có thể tăng cường lợi ích cho sức khỏe. Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Environmental Research vào năm 2020 đã phát hiện ra rằng nhân viên văn phòng đi bộ trong không gian xanh 20 phút/ngày cảm thấy tâm trạng cải thiện hơn so với việc đi bộ trong không gian đô thị trong cùng khoảng thời gian.

Phương pháp trị liệu từ thiên nhiên

Eileen Anderson, nhà nhân chủng học y tế và tâm lý, đồng thời là giáo sư về đạo đức y khoa tại Trường Y của Đại học Case Western Reserve ở Cleveland, nhấn mạnh rằng dù nghiên cứu gợi ý dành ít nhất 2 giờ/tuần trong môi trường xanh và gần nước, thì ngay cả chỉ vài phút hòa mình vào không gian tự nhiên cũng đủ để nâng cao tâm trạng và khả năng nhận thức. Việc nắm bắt những khoảnh khắc ngắn ngủi và đắm chìm trong thiên nhiên mỗi khi có dịp có thể tác động sâu sắc đến tinh thần, sức khỏe thể chất và sự thanh thản nội tâm.

Nghỉ ngơi giữa lòng thiên nhiên là cách tuyệt vời để tái tạo năng lượng và tinh thần. Một cuộc dạo bộ trong công viên hay khu vườn lân cận trong giờ giải lao có thể là liều thuốc bổ cho tâm hồn. Hãy để mình chìm đắm trong vẻ đẹp của thiên nhiên, lắng nghe tiếng lá rì rào, hít thở hương thơm của đất, của hoa và cảm nhận sự sống động xung quanh. Berman khẳng định rằng, khi tìm được không gian yên bình, nơi không đòi hỏi sự chú ý cố gắng mà vẫn đánh thức sự chú ý tự nhiên, ta có thể phục hồi sức mạnh tinh thần. Càng thường xuyên tận hưởng thiên nhiên, ta càng thêm sức sống.

Khi cánh cửa ra ngoài không mở, một khu vườn xanh mát có thể mọc lên từ chính ngôi nhà, mang lại những lợi ích tương tự như Hasbach đã nói. Đưa thiên nhiên vào không gian sống qua những chậu cây xanh tươi, những bức tranh phong cảnh hùng vĩ, hay những bức ảnh bình yên của biển cả, sẽ đem lại cảm giác bình an và hài hòa. Hơn nữa, sự kết hợp của những mùi hương dịu nhẹ từ hoa cỏ và tinh dầu thiên nhiên như oải hương, hồng, chanh, hay hương thảo, sẽ làm sống dậy không gian, tạo nên một trải nghiệm đầy sức sống và gần gũi với thiên nhiên.

Nếu ngôi nhà nằm gần rừng, công viên, vườn hoa, hay bờ biển, việc mở cửa sổ để đón nhận những âm thanh dễ chịu từ tiếng chim ca hay tiếng sóng vỗ là một lựa chọn tuyệt vời. Trong trường hợp không gian sống không gần những khu vực này, việc sử dụng các ứng dụng mang âm thanh của thiên nhiên như tiếng chim, tiếng mưa, hay tiếng sóng biển vào trong nhà là một giải pháp được các chuyên gia khuyến nghị. Anderson chỉ ra rằng, sự tác động mạnh mẽ của không gian ngoài trời lên não bộ là điều không thể phủ nhận. Dù thiên nhiên có thể chưa từng là một phần quen thuộc trong cuộc sống, việc bắt đầu đưa những trải nghiệm thiên nhiên vào đời sống hàng ngày luôn mở ra cơ hội để cải thiện sức khỏe một cách đáng kể.

(National Geographic)